Prawne aspekty druku 3D
1 cze 2016 12:31

Dla zaistnienia ochrony prawnej wydruków 3D kluczowe znaczenie ma sam moment powstawania praw autorskich. Jeżeli na przykład wykonamy projekt przedmiotu pierwotnego, to powstała w jego następstwie kopia nie będzie podlegała ochronie prawnej. Jeśli jednak projekt ten zostanie opracowany, czyli zmianie ulegną istotne jego elementy, wówczas ochrona zadziała. Sam pomysł, czyli koncept nie podlega ochronie, ale gdy na jego podstawie wykonamy projekt i wydrukujemy przedmiot – wówczas powstaną prawa autorskie do tego projektu. Ochrona, o której tu mowa, wynika bezpośrednio z praw autorskich, rozumianych jako zestaw uprawnień, które powstają ze względu na utwór i przysługują jego twórcy.

Prawa autorskie dzielą się na prawa majątkowe i osobiste. Prawa osobiste są nieograniczone czasowo, nie podlegają zrzeczeniu i są niezbywalne. W praktyce posiadanie praw osobistych do danego utworu upoważnia do oznaczania utworu swoim nazwiskiem oraz decydowania o jego pierwszym udostępnieniu publiczności. Sam utwór natomiast definiuje się jako każdy przejaw działalności twórczej o indywidualnym charakterze, ustalony w jakiejkolwiek postaci, niezależnie od wartości, przeznaczenia i sposobu wyrażenia. Utworem może być: przedmiot pierwotny, projekt, wydruk 3D wykonany wg własnego projektu bądź jego opracowanie, przy czym  kopia przedmiotu pierwotnego już utworem nie będzie. Jako posiadaczowi praw osobistych przysługuje możliwość sprawowania nadzoru nad sposobem korzystania z utworu oraz nienaruszalnością jego treści i formy. Czym innym są natomiast  prawa majątkowe. Te, co do swojej istoty, są ograniczone w czasie (70 lat), zbywalne, pozwalają też na rozporządzanie utworem na wszystkich polach eksploatacji. Co istotne - gwarantują otrzymywanie wynagrodzenia, przysługującego z tytułu korzystania z utworu. Natomiast twórcą jest osoba fizyczna, która wniosła twórczy wkład do utworu, np. autor przedmiotu pierwotnego, autor projektu (grafik komputerowy) – jako autor utworu pierwotnego/opracowania, autor wydruku 3D (operator drukarki) – jako autor utworu pierwotnego/opracowania. Utwór może być zatem dziełem kilku autorów (współtwórców). W takiej sytuacji współtwórcom przysługuje prawo autorskie wspólnie (domniemanie równej wielkości udziałów).

Opracowanie cudzego utworu - w szczególności tłumaczenie, przeróbka, adaptacja - jest przedmiotem prawa autorskiego bez uszczerbku dla prawa do utworu pierwotnego. Opracowanie zawiera własny wkład twórczy, np. projekt komputerowy przedmiotu pierwotnego, wydruk 3D dokonany na podstawie projektu komputerowego. Korzystanie z opracowania i rozporządzanie nim zależy od zezwolenia twórcy utworu pierwotnego (prawo zależne), chyba że autorskie prawa majątkowe do utworu pierwotnego wygasły. Na egzemplarzach opracowania należy wymienić twórcę i tytuł utworu pierwotnego. Opracowanie cudzego utworu, w szczególności tłumaczenie, przeróbka, adaptacja, jest przedmiotem prawa autorskiego bez uszczerbku dla prawa do utworu pierwotnego. Opracowaniem nie będzie kopia przedmiotu pierwotnego. Za opracowanie nie uważa się też utworu, który powstał w wyniku inspiracji.

Na osobach naruszających prawa autorskie ciąży odpowiedzialność cywilna. W konsekwencji konieczne będą: zaniechanie naruszeń, usunięcie ich skutków (np. złożenie publicznego oświadczenia), jak również zadośćuczynienie za doznaną krzywdę, a w przypadku dopuszczenia się naruszenia praw majątkowych również „wydanie uzyskanych korzyści”.

Bez zezwolenia twórcy wolno nieodpłatnie korzystać z już rozpowszechnionego utworu w zakresie własnego użytku osobistego. Zakres własnego użytku osobistego obejmuje korzystanie z pojedynczych egzemplarzy utworów przez krąg osób pozostających w związku osobistym, w szczególności pokrewieństwa, powinowactwa lub stosunku towarzyskiego (np. wydrukowanie dla dzieci zabawek na podstawie zabawki już wcześniej zakupionej). Wolno też w sposób niezamierzony włączyć utwór do innego utworu, o ile włączony utwór nie ma znaczenia dla utworu, do którego został włączony. Jednocześnie dozwolony użytek nie może naruszać normalnego korzystania z utworu lub godzić w słuszne interesy twórcy.

Natomiast czynem nieuczciwej konkurencji jest naśladowanie gotowego produktu, polegające na tym, że za pomocą technicznych środków reprodukcji jest kopiowana zewnętrzna postać produktu, jeżeli może wprowadzić klientów w błąd co do tożsamości producenta lub produktu. Nie stanowi czynu nieuczciwej konkurencji naśladowanie cech funkcjonalnych produktu, w szczególności budowy, konstrukcji i formy zapewniającej jego użyteczność. Jeżeli naśladowanie cech funkcjonalnych gotowego produktu wymaga uwzględnienia jego charakterystycznej formy, co może jednak wprowadzić klientów w błąd, naśladowca jest zobowiązany odpowiednio oznaczyć produkt. Czynem nieuczciwej konkurencji jest działanie sprzeczne z prawem lub dobrymi obyczajami, jeżeli zagraża interesowi innego przedsiębiorcy lub klienta lub go narusza. W przypadku udowodnionego naruszenia tej zasady grozi odpowiedzialność karna: „Kto, za pomocą technicznych środków reprodukcji, kopiuje zewnętrzną postać produktu lub tak skopiowany wprowadza do obrotu, stwarzając tym możliwość wprowadzenia klientów w błąd co do tożsamości producenta lub produktu, czym wyrządza poważną szkodę przedsiębiorcy, podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do lat 2.”

Opracowano na podstawie materiałów prezentowanych przez kancelarię Bird&Bird podczas konferencji „Zastosowanie technologii druku 3D” 19.05.2016